Kitap

Fermantasyon ile Dönüşüm Sanatı

İleri Dönüşüm Sanatı Fermantasyon

Bölüm-1

Fermantasyon Nedir

4. Kısım

Fermantasyon Enerji- Bokashi Fermantasyonu

Teknolojinin hayatımızın merkezi haline gelmesiyle enerjiye olan ihtiyacımız da arttı. Son zamanlarda dünyayı küresel anlamda ısıtarak zarar vermeye başladığımızı fark etmemizle enerji sağladığımız alanlarda daha çevreci ve yeşil çözümler aramaya başladık. Bulduğumuz sürdürülebilir yeşil çözümler, modern çağın icatlarından çok geleneksel ve kadim bilginin uyarlaması yani teknoloji ile buluşması oldu diyebiliriz. Fermantasyonla elde edilen biyogaz ve bio enerjinin kendi kendini yenileyebilen ve hiçbir dışsal enerjiye ihtiyaç duymadan üretilen enerji kaynakları olduklarını söyleyebiliriz. Tarımsal ve hayvansal organik atıkların fermantasyonu ile elde edilen bu enerji türünün çevreye sağladığı fayda enerji ile sınırlı değil, aynı zamanda geri dönüşüme de hizmet ediyor. Tarımsal ve hayvansal atıkları enerjiye dönüştürürken, atıkları geri dönüştürmenin yanı sıra, kalan sıvı posa da sıvı gübre olarak yine tarımda kullanılıyor. Bu prosesin tamamı fermantasyonla gerçekleşiyor. Oksijensiz fermantasyonla elde edilen bio gaz ile elektrik enerjisi, doğalgaz ve yakıtla yeşil enerji, sürdürülebilir bir geri dönüşüm ve yeşil enerji sistemi haline geliyor. Fermantasyon canlılık yani enerji üreterek ve yaşamı dönüştürüyor, bunu yiyecek atıklarının içerisindeki şekerden üretiyor. Arka bahçenizde yapacağınız, organik evsel atıklarınızla hazırlayacağınız bokashi fermantasyonu ile bunu siz de dilerseniz çok rahatlıkla deneyip gözlemleyebilirsiniz. Hazırladığınız bokashi fermantasyonuna ekleyeceğiniz küçük bazı prosesler

ondan enerji elde etmenizi sağlar. Hatta mutfak tüpünüzü dolduracak gazı bile arka bahçenizde üretebilirsiniz. Gelin bokashi fermantasyonunu daha yakından inceleyelim.  

Kompost yapılışını hepimiz duymuşuzdur ya da bahçesinde kompost yapan komşularınız vardır. Kompost evsel organik atıkları arka bahçenizde gübreye dönüştürmenin bir yöntemidir. Kompostu gömmeden önce çöpler ve atıklar bahçede belirlenen bir yerde biriktirilir. Bokashi ile kompost benzer olsa da pek çok farklılıklar gösterirler. Aslında bokashi, biriktirilen organik atıkları fermantasyona tabi tutarak, hem süreçte kokuşup kokuya ve haşerelere hedef olmasını engeller hem de atıklar gömüldüğünde daha hızlı topraklaşarak gübreye dönüşmesini sağlar. Yani hem süreci temiz ve sağlıklı yapmamızın, hem de sonuca daha güvenli ve daha hızlı varmamızın bir yoludur. Normal kompostlama sürecine pek çok organik atık dahil edilemez ve bu atıklar dışarıda kalır. Ayrıca kompost bahçenizde kokuya, kemirgen ve sinekler gibi istenmeyen haşereyi çeker ve bunların kompost içerisinde üremelerine zemin hazırlar. 

Bokoshi kompostu evsel organik atıkları fermente ederek dönüştürme ve doğaya geri kazandırma, kirletmeden ve kirlenmeden dönüştürmenin tanımıdır. Kompostun ön prosesi de Bokoshi fermantasyonu yani çöp turşusudur. Fermantasyonun sanatsal dönüşümüyle organik evsel atıkların sürdürülebilir, kolay, verimli ve heyecan verici bir yolculuğudur. Evinizden çıkan organik çöpü bu yolla dönüştürdüğünüzde elde ettiğiniz gübrenin verimi, tüm hayvansal gübrelerden ve hatta solucan gübresinden bile daha faydalı bir gübredir. Doğaya faydalı olma düşüncesini seviyorum. Japoncada fermente olmuş organik madde anlamına gelen bokashi uygulamasının sağladığı faydalara da göz atalım. 

Her türlü evsel organik atık, narenciye kabukları dahil hepsinden bokoshi yapılabilir.

Kokusuzdur, içinde kötü koku oluşmaz, en fazla kapağı açıldığında turşu ve sirke gibi kokar.

Apartman daireleri ve kentsel yaşam için en uygun dönüşüm yöntemidir, balkonda bile rahatlıkla yapılabilir.

Bokashi, böcek, sinek ya da fareleri asla çekmez, çünkü fermantasyon işlemi oksijensizdir, hava almaz.

Yılın her mevsimi ve tüm yıl boyunca yapılabilir.

Isı ve gaz üretmez, çünkü her gün altından çayını alırken havasını da almış oluruz.

Yan ürün olarak sıvı gübre elde etmenizi sağlar, buna bokashi çayı adı verilir. Bitkiler için çok kıymetli ve besleyicidir, kökler tarafından kolaylıkla emilir. Ayrıca evinizin tüm giderlerine direk olarak dökerek, tesisatta iyi bakterilerin yerleşerek tıkanıklıkların açılmasını ve oluşmamasını sağlar. Bokashi fermantasyonu esnasında üreyen bakteriler, diğer faydalı bakterilere nazaran oldukça dirençli ve güçlülerdir. Bunlar birikmiş ve donmuş kirli yağları kolaylıkla parçalayabilen kolonilerdir. Bokashiden her gün alınan bokashi çayı yani sıvı gübreyi bitkilere kullanmadan önce bire yüz oranında klorsuz suyla sulandırmanız ve sonra uygulamanız gerekir. Oldukça asidik olan bu sıvı gübreyi bir litre suya 2 çay kaşığı kadar eklemek yeterlidir, aksi halde bitkilerin köklerini ya da yapraklarını yakabilir. Her sulamada bitkilerinize bu seyretme ile verebileceğiniz sıvı aynı zamanda çok verimli bir gübredir. Bokashi çayını tesisatlarda kullanırken sulandırmadan direk olarak lavabo, banyo giderlerine ve WC ye dökebilirsiniz. Bokashi kompostu sonrasında elde edilen topraksı kuru gübreyi bitkilerinizin direk ekim toprağı olarak kullanabileceğiniz gibi, yine bitkilerin diplerine gübre olarak da ilave edebilirisiniz.

Bokoshi fermantasyonu, kompostlama işlemi değildir. Bu işlem komposttan önce yapılan ve organik atıkları fermente ederek, bir nevi onları turşulaştırıp kompost işlemi için hazır hale getirme sürecidir. Elde edilen çöp turşusu yani fermente edilmiş organik madde, toprağa gömülerek kompost işlemi yapılır. Bu şekilde hazırlanan kompost toprağın altında çürüyerek kısa sürede topraklaşabilir. 

Temel mantığı, laktobasiller içeren sıvı ile, oksijensiz fermantasyon yaparak atıkları bakterilerin fermente etmesine dayalıdır. Fermantasyon sonunda organik atıklar ayrışmaz ve parçalanmaz, tıpkı turşuda olduğu gibi bütün kalırlar ve yalnızca bu sayede kokuşmaktan kurtulurlar ve fermente olurlar. Atıkları toprağa gömmeden önceki biriktirme sürecinde kolaylık ve fayda sağlayan bir tekniktir. Toprağa gömdükten sonra çürüme ve parçalanma süreci başlar ve klasik komposta göre bu süreç daha hızlı gerçekleşir. Son bölümde yer alan fermente tariflerde bokashi fermantasyon tarifimi bulabilirsiniz.

Bokashi fermantasyonunun oksijensiz fermantasyona dayalı olduğunu yazmıştım. Organik maddeleri fermente ettiğimiz bidonun altında biriken gaz günlük olarak bidona takılı olan hava musluğunu açarak sıvı gübre ile birlikte tahliye edilir. Bidonun havası alınmazsa, tahmin edeceğiniz gibi gaz sıkışır ve patlamaya neden olabilir. Atıklar fermente olurken bakteriler tarafından çıkartılan bu gaz konumuzun ilk kısmında bahsettiğim bio-gazdır. Sisteme ilave edilecek birkaç teknik parça ile bidon içinde oluşan bu gazı da başka bir bölmeye yönlendirip orada biriktirerek bio-gaz olarak kullanmak mümkündür. Yediğiniz patatesin, portakalın kabuğuyla ya da salataya koydunuz maydanozun nanenin rokanın sapıyla, yemeğe doğradığınız soğanın sarımsağın kabuğuyla hem gübre hem de gaz üretme fikri hoşunuza gittiyse uygulaması hiç de zor olmayan bokashi fermantasyonunu hemen kurabilirsiniz. Organik atıkları çöpe atmayarak bunlardan gaz üretmek hatta bir adım ileriye taşıyıp birkaç teknik ilaveyle bu gazdan elektrik üretmek bile mümkündür. İnsanın da bir enerji olduğu göz önüne alırsak, fermantasyon insana hak ettiği enerjiyi verecek besinler ve ileri dönüşüm sistemleri sunan müthiş bir süreçtir.